اسلام آباد – 02 – آڪٽوبر (اي پي پي) وزيراعظم عمران ??ان چيو آهي ته پاڪستان ۽ افغانستان ??ي تاريخ جا ويجها لاڳاپا آهن، افغانستان ڪڏهن به ٻاهرئين طاقتن کي قبول ناهي ڪيو، پاڪستان ??ڪرارن جي فوجي حل جي خلاف رهيو آهي، سوال اهو آهي ته آمريڪا طالبان کي ڪڏهن تسليم ڪندو؟ صدر بائيڊن کي نشانو بڻائڻ ناانصافي آهي، موجوده صورتحال کانسواءِ انهن وٽ ڪو ٻيو رستو نه هو، افراتفري پکيڙڻ سان ??ڀ کان وڌيڪ ??قصان ??فغان ??وام جو ٿيندو، پاڪستان ۽ افعانستان ??ي تاريخ جا ويجها لاڳاپا آهن، افغانستان ڪڏهن به ٻاهرئين طاقتن کي قبول ناهي ڪيو ۽ سرحد جي ٻنهي طرف پشتون قوم آباد آهي، پشتونن ۾ مذهبي ئي نه قوميت جي سطح تي به ويجهو ڳانڍاپو آهي، آمريڪي عوام افغانستان ??ي صورتحال کان ??ي خبر آهي، تڪرارن جي فوجي حل جو مخالف آهيان. وزيراعظم اهڙن خيالن جو اظهار ترڪ ٽي وي ٽي آر ٽي کي ڏنل انٽرويو دوران ڪيو. هن چ??و ته اها کل جوڳي ڳالهه آهي ته جيڪڏهن آمريڪي پاليسين تي تنقيد ڪئي وڃي ته آمريڪا مخالف سڏرايو ويندو، اسان کي دهشتگردي جي خلاف جنگ ۾ وڏو جاني ۽ مالي نقصان کڻڻو پيو، اجتماعي نقصان ??ي ڪري افغانستان ۾ آمريڪا جي خلاف نفرت ۾ اضافو ٿيو، افغانستان ??ي خيرخواهه هجڻ جي ڪري اسان چاهيون ٿا ته اتي استحڪام ٿئي ۽ سمورين ڌرين تي ٻڌل حڪومت هجي، تاريخ شاهد آهي ته افغانين کي ڪنهن جي تسلط هيٺ نه ٿو آڻي سگهجي، انخلا جي وقت ڪابل ايئرپورٽ تي پيدا ٿيندڙ صورتحال جي ڪري آمريڪي صدر تي تنقيد ٿي رهي آهي، پاڪستان ??ي فوج منظم ۽ تجربيڪار آهي، گذريل 40 ڏينهن ۾ ڪالعدم ٽي ٽي پي جي حملن ۾ اضافو ٿيو جڏهن ته اسان ??ن کي منهن ڏيڻ لاءِ تيار آهيون، پاڪستان کي آمريڪي ڊرون حملن سان ٿيندڙ نقصان ??و ردعمل برداشت ڪرڻو پيو، ڪالعدم ٽي ٽي پي جي ڪجهه گروهن سان ??من جي لاءِ ڳالهيون ڪرڻ چاهيون ٿا، ڪالعدم ٽي ٽي پي کي غيرهٿياربند ڪرڻ جي لاءِ ڳالهيون ٿي سگهن ٿيون، ڳالهين ۾ افغان ??البان ??الث جو ڪردار ادا ڪري سگهن ٿا، اسان ??لوچ عسڪريت پسندن سان ??ه ڳالهيون ڪري رهيا آهيون، ڪشمير مسئلي کي دنيا جي هر فورم تي اجاگر ڪري رهيا آهيون، انساني حقن جي حوالي سان ??المي برادري هڪجهڙو رويو اختيار ڪري، منهنجو خيال آهي ته ايندڙ ڏينهن ۾ چين جي صدر سان ملاقات ٿيندي، مخالف ڌر تي ڪرپشن جا سنگين الزام آهن ۽ اهي رڳو پنهنجي بقاءَ جي جنگ وڙهي رهيا آهن، پيپلزپارٽي ۽ (ن) ليگ سياسي نه پر خانداني پارٽيون آهن. وزيراعظم عمران ??ان ??رڪ ٽي وي ٽي آر ٽي ورلڊ کي ڏنل پنهنجي انٽرويو ۾ چ??و ته هڪ وقت هو جڏهن اسان ??فغانستان ۾ رتوڇاڻ جي اميد ڪري رهيا هئاسين ڇو ته روسين جي وڃڻ کانپوءِ اتي صورتحال خراب ٿي هئي. 1979ع ۾ افغانستان ۾ لکين افغاني حياتيون وڃائي ويٺا. جنهن جي نتيجي ۾ طالبان ??امهون آيا. تازو ئي آمريڪا ۽ ان ??ي اتحادي فوج جي ڪابل مان ??نخلا تي اسان ڊنل هئاسين ته ڪابل تي قبضو ڪرڻ وقت اتي رتوڇاڻ ٿي سگهي ٿي پر غيرمتوقع طور تي اختيارن جو تمام پرامن انتقال ٿيو، هاڻي افغانستان ۾ انساني بحران ??و مسئلو آهي ڇو ته افغان ??ڪومت 70 کان 75 سيڪڙو بجيٽ جي لاءِ ٻاهرئين امداد تي دارومدار ڪري ٿي، هاڻي ماڻهن کي خدشو آهي ته طالبان ??ي اچڻ کانپوءِ ٻاهرئين امداد ختم ٿي ويندي جنهن سان ??نساني بحران پيدا ٿي سگهي ٿو. هن چ??و ته فوري طور تي جيڪڏهن افغانستان کي امداد فراهم نه ٿي ڪئي وڃي ته ان ڳالهه جو خطرو آهي ته اتي افراتفري پيدا ٿيندي ۽ انساني بحران ??نم وٺندو. وزيراعظم عالمي برادري کي اپيل ڪئي ته انساني همدردي جي بنياد تي انهن جي مدد ڪئي وڃي. عالمي برادري ۽ پاڪستان پاران ??البان ??ي حڪومت کي تسليم ڪرڻ جي سوال تي وزيراعظم عمران ??ان چ??و ته اسان ??ي حڪومت فيصلو ڪيو آهي ته اسان ??فغانستان ??ي سمورن پاڙيسرين سان مشاورت ڪنداسين ته ڪڏهن طالبان ??ي حڪومت کي تسليم ڪيو وڃي ڇو ته جيڪڏهن پاڪستان ??ڪيلو طالبان کي تسليم ڪري به وٺي ته ان ??ان وڌيڪ ??رق ناهي پوڻو، هجڻ ته ائين گهرجي ته آمريڪا، يورپ، چين ۽ روس به انهن جي حڪومت کي تسليم ڪن جڏهن ته سمورا پاڙيسري ملڪ گڏجي هڪ گڏيل حڪمت عملي جوڙي سگهن ٿا ته ڪڏهن طالبان ??ي حڪومت کي تسليم ڪرڻو آهي ته پاڪستان ??ڀني جي مشاورت سان ??ئين ڪندو. هن چ??و ته پاڪستان ??ي لاءِ اها هڪ مشڪل صورتحال نه آهي ڇو ته جيستائين طالبان ??ي حڪومت کي تسليم نه ٿو ڪيو وڃي ته ان وقت تائين افغانستان ??ڪومت جا ٻاهرئين ملڪ منجمند اثاثا جاري نه ٿي سگهندا جيڪو سڀ کان وڏو سوال آهي. آمريڪا انهن کي ڪڏهن تسليم ڪري ٿو ۽ ڇا آمريڪا طالبان ??ي حڪومت کي تسليم ڪري وٺندو جي جواب ۾ وزيراعظم چ??و ته جلد يا دير آمريڪا کي ائين ڪرڻو پوندو. هن وقت سينيٽ، ميڊيا ۽ پورو آمريڪا ٻڏتر ۾ آهي ڇو ته 20 سالن کانپوءِ طالبان ??ي حڪومت اچڻ سان ??مريڪي سخت حيرت جو شڪار آهن ۽ اهو ئي سبب آهي جو اهي قرباني جو ٻڪرو ڳولڻ ۾ لڳل آهن. هن چ??و ته آئون سمجهان ٿو ته آمريڪي صدر جو بائيڊن کي نشانو بڻائڻ ناانصافي آهي ڇو ته هو ان کانسواءِ ڇا پئي ڪري سگهيو. انخلا جي تاريخ جڏهن به هجي ها ۽ جيڪڏهن ان ??اريخ کان ٻه هفتا اڳ افغان فوج هٿيار اڇلائي ها ۽ افغان ??در ملڪ مان فرار ٿي وڃي ها تڏهن به اهو ئي ڪجهه ٿيڻو هو جيڪو صدر بائيڊن ۽ عالمي برادري جي لاءِ به حيران ڪندڙ آهي. آمريڪي صدر کي نشانو بڻائڻ ناانصافي آهي ۽ هو پنهنجي حيرت لڪائڻ جي لاءِ قرباني جو ٻڪرو ڳولي رهيا آهن ۽ بدقسمتي اها آهي ته اهي پاڪستان ??ي حوالي سان منطقي ذهنيت سان نه سوچي رهيا آهن. وزيراعظم وڌيڪ چ??و ته هن وقت سوال اهو آهي ته اڳتي ڪيئن وڌيو وڃي، جيڪڏهن آمريڪا افغانستان ??ي اثاثن کي غيرمنجمند نه ٿو ڪري ۽ ان ??ي نتيجي ۾ افغان ??ڪومت ختم ٿئي ٿي ته افراتفري پکڙجي سگهي ٿي. جنهن سان ??ڀ کان وڌيڪ ??قصان ??فغان ??وام جو ٿيندو. هن چ??و ته گڏيل قومن جي هڪ اندازي موجب ايندڙ سال تائين افغانستان ۾ 95 سيڪڙو کان وڌيڪ ??اڻهو غربت جي لڪير کان هيٺ هليا ويندا. ان لاءِ ان مسئلي جو حل ڳولڻو پوندو ۽ عالمي برادري کي جلد يا دير افعان ??وام بابت سوچڻو پوندو، جيستائين ائين نه ٿيندو افغان ??بادي جي لاءِ ڏينهون ڏينهن بحران گهرو ٿيندو رهندو. قرباني جي ٻڪرن جي ڳولا، آمريڪي ڪانگريس جي اجلاسن ۾ آمريڪي سينيٽرن ۽ قانونسازن جي آمريڪي فوج جي اعليٰ ڪمانڊ کان ??والن، بائيڊن انتظاميا پاران ??ن حوالي سان پاڪستان ??ي الزام هڻڻ ۽ پاڪستان ??ي پابنديون هڻڻ جي تجويزن تي وزيراعظم عمران ??ان چ??و ته اسان ??هڙا ماڻهو جيڪي افغانستان ??ي تاريخ کان ??گاهه آهيون ۽ افغانستان ??ي تاريخ جو پاڪستان ??ي تاريخ سان ويجهو تعلق آهي. پشتونن جي تاريخ کان ??گاهي رکندڙ سمجهن ٿا ته افغانستان ??ي اٽڪل اڌ آبادي پشتون آهي پر ان کان ٻيڻ تي وڌيڪ ??شتون پاڪستان ۾ آباد آهن ۽ افغان ??رحد جي ٻنهي طرفن پشتون قبيلا آباد آهن. هن چ??و ته جيڪڏهن توهان ??اريخ کان واقف آه??و ته اها ڳالهه واضح آهي ته افغان مسئلو جنگ سان ??ل نه ٿو ٿي سگهي ڇو ته اتان ??ي عوام ڪڏهن به ٻاهرئين طاقتن جو تسلط تسليم نه ڪندي آهي ۽ اهي غيرملڪين جي خلاف مزاحمت ڪندا آهن ۽ خاص طور تي غيرمسلمان ??يرملڪين جي خلاف. جيڪڏهن ڪڏهن پشتون قبيلا پاڻ ۾ وڙهي رهيا هجن ۽ جيئن ئي ڪو پرڏيهي آ??و ته اهي متحد ٿي وڃن ٿا. هن چ??و ته پشتونن جي ٻي خصوصيت اها آهي ته اهي بدلو وٺندا آهن جيڪڏهن ڪير انهن جي ويجهي کي قتل ڪري ٿو ته اهي ان ??و بدلو لازمي وٺندا آهن ۽ بدلو وٺڻ جي لاءِ اهي هٿياربند ماڻهن جو ساٿ ڏيندا. وزيراعظم وڌيڪ چ??و ته اهو ئي ڪجهه سرحد جي هن طرف ٿيو جڏهن اسان ??مريڪا جو اتحادي هجڻ جو فيصلو ڪيو. طالبان پشتون هئا ته پاڪستان ۾ رهندڙ پشتون برادري جون طالبان ??ان همدرديون انهن جي مذهبي نظرين جي ڪري نه هيون پر انهن جي پشتون قوميت جي ڪري هيون. اهو ئي سبب آهي جو پاڪستان ۾ پهريون ڀيرو اسان پاڪستاني طالبان ڏٺا، ڇو ته انهن اسان کي آمريڪين جو ساٿي تصور ڪري ورتو ۽ اسان ??ي حملا ڪرڻ شروع ڪري ڇڏيا جيڪي بعد ۾ تحريڪ طالبان پاڪستان (ٽي ٽي پي) سڏرايا ويا يعني پاڪستاني طالبان. سرحد جي ٻئي طرف به اهو ئي ڪجهه ٿيو، آمريڪا پاران ??يترا وڌيڪ ??ضائي يا ڊرون حملا ٿيا، رات جي اونداهي ۾ حملا ڪيا ويا جنهن سان ??فغان ??وام ايتري ئي بيوسي محسوس ڪئي ۽ ڪيترائي ماڻهو ماريا ويا. جنهن جي نتيجي ۾ هٿياربند ماڻهن جو انگ وڌندو ويو ۽ طالبان ??ي تحريڪ ??قت گذرڻ سان گڏوگڏ زور پڪڙندي وئي. 2008ع ۾ آمريڪا جي دوري دوران مون ٿنڪ ٽينڪس کي خطاب ڪيو. آئون جو بائيڊن سان مليس جيڪو ان وقت سينيٽر هو ۽ جان ڪيري سان ??ه ملاقات ڪئي هئي. مون انهن کي سمجهائڻ جي ڪوشش ڪئي پر مون کي احساس ٿ??و ته انهن کي ڪجهه خبر ئي نه هئي ۽ آمريڪي عوام افغانستان ??ي صورتحال بابت مڪمل طور تي بي خبر هئي. جنهن جي ڪري انهن کي حيرت جو سخت جهٽڪو لڳو. انهن جو خيال هو ته انهن اتي هڪ جمهوري حڪومت قائم ڪري ڇڏي آهي. انهن افغان ??ورتن کي آزادي ڏياري ڇڏي آهي، آمريڪا ۾ ماڻهن جو اهو تصور هو. افغانستان ??صل ۾ ڪيئن آهي جيڪو انهن جي تصور ۾ به نه هو، جڏهن اوچتو اهو سڀ ڪجهه ٿ??و ته انهن سڀني کي حيرت جو سخت جهٽڪو لڳو. جنهن جو ردعمل توهان ??ينيٽ ۾ ڏٺو آهي. اهي جهڙي قسم جا سوال ڪري رهيا هئا ان مان ??بر پوي ٿي ته انهن کي ڪا خبر ئي نه هئي ته افغانستان ۾ ڇا ٿي رهيو هو. وزيراعظم چ??و ته يقين ڪريو پاڪستان ۾ جن ماڻهن کي افغانستان ??ي تاريخ بابت آگاهي هئي ۽ اهي ڄاڻندا هئا. 2010ع ۾ آرمي چيف جنرل ڪياني صدر اوباما سان ملاقات جي لاءِ آمريڪا و??و ته هن بارڪ اوباما کي سمجها??و ته افغانستان ۾ جنگي حل نه نڪرندو ۽ انهن کي ٻڌا??و ته جيئن ئي توهان ??فغانستان مان نڪرندا، افغان ??رمي هٿيار اڇلائي ڇڏيندي. جنرل ڪياني انهن کي ٻڌا??و ته توهان گند ڇڏي نڪري ويندا ۽ اسان کي پاڪستان ۾ نتيجا ڀوڳڻا پوندا. انهن کي ان ??ي سمجهه ئي نه هئي. وزيراعظم چ??و ته مون تي منهنجي موقف جي ڪري طالبان ??ان هجڻ جو الزام لڳايو ويندو رهيو آهي جيڪو انهن جو بدترين تڪبر هو. جارج بش جي حڪومت ۾ جارحاڻي رويي تحت چيو و??و ته ڇا توهان ??سان ??ان گڏ آهيو يا اسان ??ي مخالف. نائن اليون کانپوءِ اهو حيران ڪندڙ کل جوڳو بيان ??امهون آ??و ته جيڪڏهن توهان ??سان ??ي پاليسين جي حمايت نه ٿا ڪر??و ته توهان ??سان ??ا مخالف آهيو، جيڪڏهن آئون افغانستان ۾ جنگي حل سان متفق نه هئس ته ڇا آئون طالبان ??و حامي هئس؟ انهي لاءِ اهي صدمي جي ڪيفيت ۾ آهن. هن چ??و ته آئون ڪنهن به تڪرار جي فوجي حل جو مخالف آهيان. آئون ان ڳالهه تي يقين نه ٿو رکان ??ه دنيا جي مسئلن جو حل فوجي ذريعا آهن. آئون عراق جنگ جو به مخالف هئس ڇو ته جيڪو ڪجهه عراق ۾ ٿيو، جيڪڏهن ان ??و بامقصد تجزيو ڪيو وڃي ته مون سدائين فوجي ذريعن جي استعمال تي پنهنجي ملڪ تي به اعتراض ڪيو آهي، آئون اوڀر پاڪستان ??ي مسئلي جي فوجي حل تي به يقين نه ٿو رکان. وزيراعظم چ??و ته افغان مسئلي کي آئون آمريڪا ۾ موجود ڪنهن به شخص کان وڌيڪ بهتر سمجهندو هئس ۽ انهي جي ڪري ئي مون فوجي حل جي مخالفت ڪئي هئي. هن چ??و ته ڪهڙي عجيب ڳالهه آهي ته جيڪڏهن توهان ??مريڪي پاليسين تي تنقيد ڪريو ٿا ته توهان ??مريڪا جا مخالف آهيو. جيڪڏهن منهنجي موقف سان ??تفاق ڪيو وڃي ته آمريڪا کي ان نتيجي تي پهچڻ لاءِ 2.5 هزار ارب ڊالر خرچ نه ڪرڻا پون ها. هن وڌيڪ چ??و ته مون ان ??نگ جو حصو بڻجڻ تي پاڪستان ??ي به اعتراض ڪيو هو ڇو ته اسان ??و نائن اليون سان ڪو تعلق نه هو، القاعده افغانستان ۾ هئي. پاڪستان ۾ ڪي به هٿياربند طالبان نه هئا. پاڪستان ??و ان ??نگ سان ڪهڙو تعلق هو، جنهن جي ڪري اسان ??ي ملڪ ۾ 80 هزار ماڻهو پنهنجي زندگي کان محروم ٿيا، اسان ??ي پوري قبائلي پٽيءَ تباهه ٿي وئي، 35 لک ماڻهو بي گهر ٿيا، اسان کي دنيا جي خطرناڪ ترين جڳهه قرار ڏنو ويندو رهيو ۽ اسان ??ي معيشت ڪمزوري جو شڪار ٿي. اسان ??ي معيشت کي 150 ارب ڊالر جو نقصان کڻڻو پيو. هن چ??و ته آمريڪا جي جنگ جي ڪري 2008ع ۾ اسان ??ي ڪرنسي پنهنجي اڌ قيمت وڃائي ويٺي. اسان ??مريڪا جي جنگ جي وڏي قيمت ادا ڪئي آهي. هن چ??و ته آمريڪا جو اتحادي بڻجڻ جي ڪري ڏني ويندڙ قربانين تي اسان کي ساراهيو وڃي ها پر پنهنجي غلطين کي لڪائڻ جي لاءِ اسان کي قرباني جو ٻڪرو بڻائي پيش ڪرڻ، اسان ??ي لاءِ سڀ کان وڌيڪ تڪليف ڏيندڙ آهي. هن چ??و ته منهنجو خيال آهي ته جڏهن به اها ڪاوڙ ختم ٿيندي ۽ آمريڪا جي اندر منطق زور پڪڙيندو ۽ اهي ان ??رف منطقي طور تي سوچڻ شروع ڪندا ته پاڪستان ??ن سڀني جي لاءِ ڪيئن ذميوار ٿي سگهي ٿو، اهو ڪيئن ٿ??و ته بهترين هٿيارن سان ليس ٽي لک افغان فوج ڪيئن بغير وڙهڻ جي هٿيار اڇلائي ڇڏيا، افغان ??نيا جي بهادر ترين قومن مان هڪ آهي. اهي ڇو نه وڙهيا اهو پاڪستان ??ي ڪري نه هو. اهو سڀ ڪيئن ٿ??و ته افغان فوج هلڪن هٿيارن سان ليس 60، 70 هزار تي ٻڌل مليشيا جي اڳيان گوڏا کوڙي ڇڏيا. پاڪستان ڪيئن انهن جي مدد ڪري رهيو هو؟ طالبان ڪابل جي رستن تي جوتن کانسواءِ موٽرسائيڪل هلائيندي نظر آيا، ان ??ي ڀيٽ افغان ??رمي سان ڪري ڏسو. هن چ??و ته توهان ??جزيو ڪ??و ته ائين ڇو ٿيو. ان ??و ڪير به ذميوار ٿي سگهي ٿو پر پاڪستان نه. وزيراعظم چ??و ته افغانين سدائين ٻاهرئين قبضي جي خلاف مزاحمت ڪئي آهي، اهي آزادي پسند ذهنيت رکندڙ ماڻهو آهن، اهي بنيادي طور تي هڪ آزادي پسند قوم آهن، انهن جي ثقافت تمام گهڻي جمهوري آهي ۽ اهي ٻاهرئين تسلط کي ڪڏهن تسليم نه ٿا ڪن. ٻي ڳالهه رات جي اونداهي ۾ حملا، فضا مان ??مباري، ڳوٺن تي بمباري ڪري گوريلا جنگ نه ٿا کٽي سگهن، اجتماعي نقصان ??ي ڪري آمريڪا جي خلاف نفرت موجود آهي، جنهن سان هٿياربند جدوجهد وڌي ۽ وڌ کان وڌ ماڻهو ان ۾ شريڪ ??يا. وزيراعظم چ??و ته طالبان ??ي تحريڪ ڳوٺاڻن علائقن ۾ وڌندي وئي، اهو ئي سبب آهي جو اهي ڪامياب ٿي ويا ۽ ائين پاڪستان ??ي ڪري نه ٿيو. هن چ??و ته هاڻي جڏهن طالبان ??ڪومت ۾ آهن ۽ پاڪستان کي هڪ ڀيرو ٻيهر آمريڪا جي جلدي ۾ انخلا جي ڪري پيدا ٿيل صورتحال درپيش آهي. واشنگٽن پوسٽ ۾ پنهنجي مضمون بابت وزيراعظم عمران ??ان چ??و ته عالمي برادري افغانستان ??ي وڏن نسلي گروهن کي افغان ??ڪومت جو حصو ڏسڻ چاهيندي، پر منهنجي ڪابل ۾ سينيئر افغان ??ڳواڻن سان ڳالهه ٻولهه ٿي آهي ۽ انهن جو اهو چوڻ آهي ته اهي ڪنهن به صورت ۾ حامد ڪرزئي جهڙن ماڻهن کي شامل ڪرڻ جي اجازت نه ڏيندا جيتوڻيڪ عبدالله عبدالله کي به ۽ انهن ماڻهن کي جيڪي گذريل حڪومت جو حصو هئا جنهن دوران ??البان ??ي تمام گهڻن ماڻهن، خاندانن وغيره کي نقصان کڻڻو پيو. هن چ??و ته جيڪڏهن طالبان ??هڙي شموليتي حڪومت کان ??نڪاري ٿي وڃن ٿا جنهن جي لاءِ پاڪستان ۽ عالمي برادري دٻاءُ وجهي رهي آهي. پاڪستان ??ي موقف سان ??ڏهن اسان ??موليتي حڪومت جي ڳالهه ڪريون ٿا ته اسان ??هو تسليم ڪريون ٿا ته افغانستان ۾ مختلف نسلي گروهه آباد آهن. پشتون آبادي 50 سيڪڙو جي لڳ ڀڳ آهي، پوءِ اتي تاجڪ هڪ تمام وڏي اقليت آهن، ازبڪ، هزاره آهن ۽ ٻيون ننڍيون اقليتون به آهن. هن چ??و ته هڪ شموليتي حڪومت جو مطلب آهي ته هڪ مستحڪم افغانستان، اهي ماڻهو جيڪي افغان ??وام جي ڀلائي ۾ دلچسپي رکن ٿا، افغان ??وام 40 سالن کان ??ڪرارن مان گذري رهي آهي، جيڪو به انهن جي ڀلائي چاهي ٿو اهو هڪ مستحڪم افغانستان ??و خواهشمند آهي. مستحڪم افغانستان ??و مطلب آهي ته جنهن ۾ سڀني کي نمائندگي ملي، پر طالبان چون ٿا ته عمران ??ان هڪ شموليتي حڪومت جي لاءِ دٻاءُ وجهي افغانستان ??ي اندروني معاملن ۾ مداخلت ڪري رهيو آهي ان ??والي سان وضاحت ڪندي وزيراعظم چ??و ته پهرين ڳالهه افغانستان ??ي خيرخواهه جي حيثيت سان ??سان چاهينداسين ته اهي مستحڪم ٿين ۽ اتي هڪ شموليتي حڪومت قائم ٿئي. هاڻي اها شموليتي حڪومت ڪهڙي هجڻ گهرجي ان ??ابت طالبان ??ي مڙهڻ نه گهرجي ڇو ته اها مداخلت ٿيندي، جيڪڏهن توهان ??نهن کي چئو ته فلاڻي فلاڻي کي لازمي حڪومت ۾ رکو ته اها انهن جي اندروني معاملن ۾ مداخلت ٿيندي ۽ آئون تصور ڪري سگهان ٿو ته اهي ان ??ي مزاحمت ڪندا، ڇو ته افغان ??زاد ذهنيت رکندڙ ماڻهو آهن، اهو تصور ته انهن کي ٻاهران ڪنٽرول ڪري سگهجي ٿو غلط آهي، ڀلي آمريڪا هجي يا پاڪستان ??هو هڪ خيال ٿي سگهي ٿو پر ائين ٿي نه ٿو سگهي ڇو ته انهن جي تاريخ اهو ئي ٻڌائي ٿي. هن چ??و ته اسان هڪ خيرخواهه جي طور تي اها تجويز ته ڏئي سگهون ٿا ته هڪ شموليتي حڪومت هجڻ گهرجي جنهن سان ??هي اتفاق ڪن ٿا پر انهن کي اهي هدايتون ڏنيون وڃن ته اي، بي يا سي کي حڪومت ۾ شامل ڪر??و ته اها مداخلت ٿيندي. وزيراعظم چ??و ته افغانستان هڪ تباهه حال معاشرو آهي، سياسي طور تي به اهي ڀڃ ڊاهه جو شڪار آهن، خاص طور تي جڏهن طالبان ??ي اندر مختلف گروهه موجود آهن، ڪابل ۾ اهي حڪومت ۾ آهن، اهي پاڻ ۾ به ڳالهه ٻولهه نه ٿا ڪري سگهن، انهن جو موقف ڪهڙو آهي ۽ اهي افغانستان کي ڪٿي وٺي وڃڻ چاهين ٿا؟ عالمي برادري تائين افغان ??ڪومت جو آواز موثر انداز ۾ پهچائڻ ۽ انهن جي پاڪستان ??ان لاڳاپن جي حوالي سان هن چ??و ته عالمي تاثر اهو آهي ته طالبان ??ي لگام پاڪستان ??ي قابو ۾ آهي، اهي طالبان کي ڪنٽرول ڪن ٿا، وزيراعظم چ??و ته ماڻهو افغانين جي ڪردار کان واقف نه آهن. توهان ??فغانستان ??ي ماڻهن کي ڪنٽرول نه ٿا ڪري سگهو ۽ تاريخ اسان ??ي رهنمائي ڪري ٿي، افغانستان ??ي تاريخ ڏسو ۽ سڄي هندستان ??ي تاريخ به. هڪ جنگ کٽي سڄي هندستان کي ڪنٽرول ڪيو ويندو رهيو آهي پر افغانستان ۾ ڪڏهن به ائين ممڪن نه ٿي سگهيو آهي. وزيراعظم چ??و ته اتي هڪ غيرمرتڪز جمهوري نظام لاڳو آهي، اهي تمام گهڻا جمهوري ماڻهو آهن، اتي ڪو جاگيرداراڻو نظام نه هو جيئن هندستان ۾ هو، انهي لاءِ هندستان کي ڪنٽرول ڪرڻ آسان هو. هن چ??و ته پشتون قبيلا افغانستان ??ي آبادي جو اڌ آهن ۽ ٻيڻ جي انگ ۾ پشتون پاڪستان ۾ آهن. انهن 80 سالن تائين برطانيا جي خلاف مزاحمت ڪئي، برطانيا سڄي هندستان ??و ڪنٽرول حاصل ڪيو پر پشتون علائقن ۽ قبائلي علائقن ۾ برطانيا کي 80 سالن تائين لڳاتار مزاحمت کي منهن ڏيڻو پيو. هن وڌيڪ چ??و ته اهو ئي سبب آهي جو افغانستان کي ٻاهران ڪڏهن به ڪنٽرول نه ٿو ڪري سگهجي. افغان ??وام هن وقت تمام مشڪل حالتن ۾ آهي ڇو ته جڏهن ڪير 20 سالن جي ويڙهه، گهرو ويڙهه کانپوءِ حڪومت حاصل ڪري ٿو ته ان ??ي لاءِ مشڪلاتون هونديون آهن، ماڻهو سمجهن ٿا ته انهن تمام گهڻيون قربانيون ڏنيون آهن. وزيراعظم دعا ڪندي چ??و ته 40 سالن کانپوءِ افغانستان ??ي ماڻهن کي امن ۽ استحڪام ملي، جڏهن ته مون کي خبر نه آهي ته ڇا ائين ٿيندو به يا نه. هن چ??و ته اسان ??مريڪا سان ڳالهيون ڪري رهيا آهيون، اسان ??ي انٽيلي جنس ايجنسي جو سربراهه آمريڪي هم منصبن سان ??ابطي ۾ آهي، اسان ??و پرڏيهي وزير انهن جي پرڏيهي وزير سان ??ابطي ۾ آهي. آمريڪي صدر سان ??ابطي جي حوالي سان وزيراعظم چ??و ته صدرن ۽ رياست جي سربراهن جي ڳالهه ٻولهه رسمي ئي هوندي آهي ڇو ته اصل ڪم ته انهن جي هيٺ ڪم ڪندڙ ماڻهو ڪندا آهن، ان لاءِ اهو ضروري نه آهي. هن چ??و ته هن وقت صدر بائيڊن تي سخت دٻاءُ آهي، ڇو ته ايئرپورٽ تي پريشان ڪندڙ صورتحال جي ڪري ان کي تنقيد جو نشانو بڻايو پيو وڃي. منهنجو موقف اهو آهي ته هو ڪيئن اڳڪٿي ڪري سگهيا پئي ته انخلا کان ٻه هفتا اڳ ملڪ جو صدر ڀڄي ويندو ۽ افغان فوج دستبردار ٿي ويندي، اهي ان ??ي اڳڪٿي نه پئي ڪري سگهيا ۽ نه ئي طالبان ??ها اڳڪٿي ڪري سگهيا. ان لاءِ آمريڪي عوام ۾ ايئرپورٽ تي ٿيندڙ صورتحال ۽ طالبان ??ي قبضي جي ڪري تمام گهڻو ردعمل سامهون آيو. هاڻي اهي سخت تنقيد جي زد ۾ آهن انهي لاءِ مون کي انهن سان همدردي آهي. وزيراعظم وڌيڪ چ??و ته پاڪستان ۽ آمريڪا جا لاڳاپا 50، 60 سالن تي ٻڌل آهن جڏهن پاڪستان ??يٽو ۽ سينٽو جو ميمبر بڻيو هو ۽ پوءِ سرد جنگ دوران پاڪستان ??مريڪا سان گڏ هو. لاڳاپن ۾ سردمهري ۽ گرمجوشي ايندي رهندي آهي. منهنجي خيال ۾ افغانستان ??ي حوالي سان ??ها ڳالهه اهم آهي ته آمريڪا پنهنجو ڪردار اد ڪري ڇو ته هو اتي 20 سال رهيو آهي، جيڪڏهن بگاڙ پيدا ٿئي ٿو ته اها 1979ع جي تاريخ ورجائي ويندي جڏهن سوويت يونين اتان هليو ويو ۽ پوءِ آمريڪي به روانا ٿي ويا. ان کانپوءِ افغانستان ۾ ڇا ٿيو، قتلام ٿيو جنهن ۾ 2 لک کان وڌيڪ افغان ماريا ويا، افغانستان ۾ مڪمل افراتفري جي صورتحال هئي. ان لاءِ سڀني جي لاءِ ۽ خاص طور تي اسان ??ي لاءِ ۽ ٻين پاڙيسرين جي لاءِ اها ڳالهه اهم آهي ته افغانستان ۾ افراتفري سان ??ڀ متاثر ٿيندا ۽ ان ??ورتحال ۾ آمريڪا وٽ ڇا رهجي ويندو ته 20 سالن کانپوءِ ۽ 2 کرب ڊالر کان وڌيڪ خرچ ڪرڻ کانپوءِ ۽ لکين افغانين جون جانيون ضايع ٿيڻ کانپوءِ اتي هڪ ڀيرو ٻيهر بحران پيدا ٿي وڃي ٿو. بحران ??ي صورت ۾ عالمي دهشتگردن کي محفوظ پناهگاهون ملنديون. جڏهن کان ??البان ڪابل جو ڪنٽرول سنڀاليو آهي ته گذريل 40 ڏينهن کان پاڪستان ??ي سيڪيورٽي اهلڪارن تي سرحدي ۽ شهري علائقن ۾ 24 حملا ٿيا آهن. انهن حملن ۾ پاڪستان ??يڪيورٽي فورسز جي شهادتن ۽ تحريڪ طالبان پاڪستان ??ي حملن جي ذميواري قبول ڪرڻ جي سوال تي وزيراعظم چ??و ته 2014ع ۾ اسان ??ي سيڪيورٽي فورسز اتر وزيرستان ۾ هڪ وڏو آپريشن ڪيو. ان ??پريشن ۾ ٽي ٽي پي جا ماڻهو جيڪي پاڪستان ۾ دهشتگرد ڪارروايون ڪري رهيا هئا، انهن کي اتان ڪڍي ٻاهر ڪيو ويو ۽ اهي افغانستان منتقل ٿي ويا. اتي نه رڳو افعان ??نٽيلي جنس ايجنسين پر ڀارتي انٽيلي جنس ايجنسي ”را“ پڻ انهن جي مدد ڪئي ۽ انهن کي پاڪستان ۾ حملا ڪرڻ جي لاءِ استعمال ڪيو. هن چ??و ته ٽي ٽي پي پاڪستان ۾ ڪم ڪندڙ چيني شهرين کي نشانو بڻايو ۽ بلوچستان ۾ به ڪيترائي حملا ڪيا آهن. گذريل 40 ڏينهن کان ??نهن حملن ۾ اضافو ٿيو آهي پر صورتحال اڳ جهڙي نه آهي ڇو ته اسان ??ي سيڪيورٽي فورسز تمام گهڻي منظم ۽ تجربيڪار آهي ۽ 15 سالن ۾ پاڪستان ??هشتگردي جو مقابلو ڪرڻ ۾ شايد ڪنهن به ٻئي ملڪ کان وڌيڪ تجربو حاصل ڪيو آهي ۽ دنيا ڄاڻي ٿي ته اسان ??ي انٽيلي جنس ايجنسي دنيا جي بهترين انٽيلي جنس ايجنسي آهي، اسان پراعتماد آهيون ته اسان ٽي ٽي پي کي منهن ڏئي وٺنداسين. هن چ??و ته مسئلو اهو آهي ته 2 لک 50 هزار ماڻهو افغانستان مان پاڪستان ??يا آهن ۽ اسان کي خدشو آهي ته انهن ۾ ٽي ٽي پي جا ماڻهو به ٿي سگهن ٿا جيڪي افغانستان ۾ قيد هئا ۽ داعش جا ماڻهو به موجود ٿي سگهن ٿا. طالبان پاران ??وچتو افغانستان ??ي ڪنٽرول حاصل ڪرڻ کانپوءِ ۽ وڏي پئماني تي پاڪستان ??يندڙ ويندڙ ماڻهن جي ڪري مسئلو سامهون آيو آهي. منهنجو خيال آهي ته اسان ??نهن کي منهن ڏئي وٺنداسين. وزيراعظم چ??و ته پاڪستان ۾ مسلمان ??ڪومت آهي، طالبان ڪنهن جي خلاف نبرد آزما آهن، انهن افغانستان ۾ جهاد جو اعلان ڪيو ڇو ته انهن جو چوڻ هو ته اتي غيرملڪين ۽ انهن جي حصيدارن جو تسلط قائم آهي. پاڪستان ۾ شروع ۾ ٽي ٽي پي جو به چوڻ هو ته اسان ??مريڪين جا حصيدار آهيون ۽ اهي مجاهدين جن کي سوويت يونين جي خلاف جنگ لاءِ تربيت ڏني وئي هئي اهي به ائين ئي سمجهندا هئا ۽ اهي اسان ??ي حملي آور هئا جنهن جي ڪري اسان کي 80 هزار جانين جو نقصان کڻڻو پيو ۽ ان ??ان گڏ پاڪستان ۾ ڊرون حملا به ڪيا ويا. هڪ ٻئي سوال تي هن واضح ڪ??و ته دهشتگردي جو مقابلو ڪرڻ جي لاءِ ڊرون حملا منهنجي خيال ۾ عقلمندي نه آهي. جڏهن به ڪنهن ڳوٺ ۾ بم ڌماڪو ٿئي ٿو ته ان ??ان وڌيڪ ??قصان ٿئي ٿو، جيئن اسان ڪابل ۾ ڏٺو، ڊرون صحيح نشانو نه ٿو لڳائي، ان لاءِ اهو بدترين طريقيڪار هو ڇو ته ممڪن آهي ته ڊرون حملي ۾ ڪجهه عسڪريت پسند ماريا ويندا هجن ۽ وڌيڪ بيگناهه. ان ??ان ٿيندڙ نقصان ??ي ڪري آمريڪا مخالف جذبا اڀريا ۽ بدلو وٺڻ جي لاءِ رياست پاڪستان ??ي به حملا ڪيا ويا. ان ??ي نتيجي ۾ عسڪريت پسندن جي انگ ۾ اضافو ٿيو ڇو ته جڏهن ڪنهن ڳوٺ ۾ ڪنهن جي ويجهي مائٽ جي زندگي کي نقصان پهتو ته اهو عسڪريت پسندن سان ??امل ٿي ويو ۽ عسڪريت پسندن جي انگ ۾ اضافو ٿيندو ويو ۽ ان ??مل سان فائدي بدران مڪمل طور تي نقصان ٿيو، پاڪستان کي ڊرون حملن جي نتيجي ۾ ٿيندڙ ردعمل کي برداشت ڪرڻو پيو. هاڻي ڪو ڊرون حملو نه ٿي رهيو آهي ۽ هاڻي صورتحال اڳ جهڙي نه آهي. پاڪستان ??ي حملو ڪرڻ جي ڪا تحريڪ ??ه آهي ۽ اهي پاڪستان ??ي ڇو حملو ڪن ۽ ان وقت اهي ائين ڪرڻ جو سبب پيش نه ڪري سگهندا هئا. وزيراعظم چ??و ته هاڻي پاڪستان ۾ صورتحال مڪمل طور تي مختلف آهي. حقيقت اها آهي ته ڪجهه پاڪستاني طالبان گروپ اسان ??ي حڪومت سان ??من ۽ مصالحت جي لاءِ ڳالهه ٻولهه ڪرڻ چاهين ٿا ۽ اسان ٽي ٽي پي ۾ ڪجهه گروپس سان ڳالهه ٻولهه ڪري رهيا آهيون، ٽي ٽي پي مختلف گروپس تي ٻڌل آهي. هن چ??و ته اسان مصالحت جي ڪوشش ڪري رهيا آهيون. ان ??والي سان ڳالهيون افغانستان ۾ ٿي رهيون آهن ۽ افغان ??البان ??هولتڪار جو ڪردار ادا ڪري رهيا آهن. وزيراعظم چ??و ته جيڪڏهن ٽي ٽي پي غيرهٿياربند ٿي پرامن ٿين ته اسان ??نهن کي معاف ڪري سگهون ٿا. حڪومت ۽ ٽي ٽي پي جي وچ ۾ ڪنهن معاهدي جي اميد تي هن چ??و ته آئون اها ڳالهه ورجائڻ چاهيان ٿو ته آئون فوجي حل ۾ يقين نه ٿو رکان، آئون فوجي حل جي خلاف آهيان، ان لاءِ آئون سياستدان ??ور ان ڳالهه ۾ يقين رکان ٿو ته سياسي حل ئي اڳتي وڌڻ جو رستو آهي. آئون افغانستان ??ي حوالي سان ??دائين ائين سمجهندو رهيو آهيان. وزيراعظم چ??و ته منهنجي خيال ۾ حملن جي اها لهر وقتي آهي، اسان ڳالهه ٻولهه ڪري رهيا آهيون، ٿي سگهي ٿو ته اسان ڪنهن نتيجي تي نه پهچي سگهون پر اسان ڳالهه ٻولهه ڪري رهيا آهيون، اسان ??لوچ عسڪريت پسندن سان پڻ ڳالهيون ڪري رهيا آهيون ۽ سياسي حل جي لاءِ ڪوششون ڪري رهيا آهيون. پاڪستان ۾ ٿيندڙ حملن ۾ ڀارت جي اهم ڪردار، ٽوئيٽر اڪائونٽس ۽ سوشل ميڊيا ذريعي ڀارت پاران پکيڙي ويندڙ غلط اطلاعن، ڀارتي والاريل ڪشمير جي مسلمانن جي خلاف ڀارتي قدمن، مسلمانن جي خلاف ان ??مل کي روڪڻ جي لاءِ پاڪستان ??ي ڪردار بابت وزيراعظم عمران ??ان چ??و ته اسان کي ڏسڻ گهرجي ته ان ??والي سان ??نساني حقن جا گروپس ڇا ٿا ڪن، اهي هر سطح تي انساني حقن جي خلاف ورزين کي اجاگر ڪن ٿا ۽ اهي انساني حقن جي زيادتين جي حل لاءِ دٻاءُ وڌائين ٿا. هن چ??و ته نه رڳو ڀارت پر خاص طور تي ڀارتي والاريل ڪشمير ۾ جيڪو ڪجهه ٿي رهيو آهي، اسان ??ن مسئلي کي گڏيل قومن جي انساني حقن جي فورم ۽ عالمي ميڊيا سميت هر فورم تي اٿاريندا آهيون. هن چ??و ته جڏهن طالبان ??ي انساني حقن جي زيادتين جي ڳالهه ڪئي وڃي ٿي ته فرق نه ٿيڻ گهرجي. جيڪو ڪجهه ڪشمير ۾ ٿي رهيو آهي ان ??ابت به عالمي برادري کي ڳالهه ڪرڻ گهرجي، جتي 9 لک ڀارتي فوج 80 لک ڪشميرين کي کليل جيل ۾ قيد رکيو آهي. آئون سمجهان ٿو ته ان ??والي سان هڪ جهڙي پاليسي هجڻ گهرجي. جڏهن انساني حقن بابت فرق ڪيو وڃي ٿو ته ان ??ان ??دارن جي ساک متاثر ٿئي ٿي. هن چ??و ته منهنجو ان ??والي سان وڏو مضبوط موقف آهي ته عالمي برادري ۽ طاقتور ملڪن کي ڪشميرين سان ٿيندڙ ظلمن تي ڳالهه ڪرڻ گهرجي. وزيراعظم چ??و ته اهڙي طرح ڀارت تي دٻاءُ وڌائي سگهجي ٿو، جيئن اوڀر تيمور ۾ ٿيو آهي. هن چ??و ته ان ??والي سان منهنجو موقف آهي ته جيڪڏهن توهان ??نساني حقن جي زيادتين جو ذڪر نه ڪر??و ته توهان ??ي ساک متاثر ٿئي ٿي. نئين بلاڪس جي جوڙجڪ تي هن چ??و ته منهنجي خواهش آهي ته ٻيهر ڪڏهن ائين نه ٿئي ڇو ته ورهايل دنيا جي مقابلي ۾ تعاون ۽ ميل جول سان ??مام گهڻو ڪجهه حاصل ڪري سگهجي ٿو. وزيراعظم هڪ ٻئي سوال تي چ??و ته مون چين جي وزيراعظم لي سان ٽي ڀيرا ڳالهه ڪئي آهي. منهنجو خيال آهي ته جڏهن کان ڪورونا جي وبا آئي آهي صدر شي پاڻ کي محدود ڪري ڇڏيو آهي، ٻي صورت ۾ هن کي پاڪستان ??و دورو ڪرڻو هو. هن وقت هو چين کان ٻاهر ڪيڏانهن ناهي ويو، منهنجو خيال آهي ته ايندڙ ڏينهن ۾ منهنجي صدر شي سان ملاقات ٿيندي. اسان ??ا چين سان لاڳاپا تمام مضبوط آهن ۽ اهي سدائين کان مضبوط رهيا آهن. پاڪستان چين لاڳاپن جي تاريخ 70 سال پراڻي آهي. سمورن لاهن چاڙهن جي باوجود هي دوستي هر آزمائش تي پوري لٿي آهي. وزيراعظم چ??و ته تازو ئي جي سي سي جو اجلاس ٿيو آهي، سي پيڪ ??نصوبو صحيح رخ ۾ اڳتي وڌي رهيو آهي. بدقسمتي سان ڪورونا وبا سڄي دنيا ۾ وڏي پئماني تي رڪاوٽون پيدا ڪيون آهن، خاص طور تي اسان ??ي رابطن جا ذريعا متاثر ٿيا آهن. مون کي چين جو دورو ڪرڻو هو ۽ صدر شي کي هتي اچڻو هو پر اهو سڀ متاثر ٿيو آهي. هڪ ٻئي سوال تي وزيراعظم چ??و ته هن وقت رڳو پاڪستان ۾ ئي نه پر ڪورونا وبا سڄي دنيا ۾ شين جي پهچ کي متاثر ڪيو آهي. سڄي دنيا ۾ شين جي قيمتن ۾ اضافو ٿيو آهي پر بين ملڪن جي ڀيٽ ۾ پاڪستان ??ڃا به سستو آهي. هن چ??و ته ڪيترن ئي اسرندڙ ملڪن وانگرن ترقي يافته ملڪ به متاثر ٿيا آهن. هن چ??و ته ڀارت ۾ غربت ۾ تمام گهڻو اضافو ٿيو آهي. عالمي بحران ??ي ڪري شين جي قيمتن ۾ اضافي جي ڪري پاڪستان ??ه متاثر ٿيو آهي ۽ پاڪستان ۾ ٿيندڙ مهانگائي درآمد ڪئي ويندڙ شين جي ڪري آهي. هن چ??و ته گذريل 5 مهينن ۾ کاڄرو تيل جي قيمتن ۾ 80 سيڪڙو اضافو ٿيو آهي، پاڪستان کاڄرو تيل درآمد ڪري ٿو ۽ بدقسمتي سان ??سان کي ڪڻڪ درآمد ڪرڻي پئي آهي، ڪڻڪ جي قيمتن ۾ اضافو ٿيو آهي، پام آئل جيڪو پاڪستان ۾ 70 سيڪڙو استعمال ٿئي ٿو اهو به درآمد ڪيو وڃي ٿو، ان ??ي قيمت به ٻيڻي ٿي وئي آهي. اسان ??ي ناڻي واڌ درآمد ٿيل شين جي ڪري آهي جنهن سان يقينن ماڻهن جي لاءِ مشڪلاتون پيدا ٿين ٿيون پر اها عارضي صورتحال آهي ۽ اسان ??مجهون ٿا ته پهچ جي مسئلن جي خاتمي سان ??ورتحال ۾ بهتري ايندي.
